Παρενέργειες Ακτινοθεραπείας

Η επίδραση της ακτινοβολίας στα υγιή κύτταρα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση των παρενεργειών της ακτινοθεραπείας. Μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας.

Η ακτινοβολία όταν χορηγείται σε υψηλές δόσεις προκαλεί την καταστροφή ή δυσλειτουργία και την αναστολή της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων διαφόρων ιστών του ανθρώπινου σώματος.

Σε αντίθεση με τα νεοπλασματικά κύτταρα, τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα ανακάμπτουν μέσω βιολογικών μηχανισμών αρκετά γρήγορα.

Λόγω της φύσης της ακτινοθεραπείας, που είναι μία τοπική θεραπεία, η εμφάνιση και το είδος των παρενεργειών εξαρτάται άμεσα από την περιοχή της ακτινοβόλησης. Οι πρώιμες παρενέργειες σχετίζονται με την επίδραση της ακτινοβολίας σε φυσιολογικά κύτταρα ιστών που διαθέτουν γρήγορους χρόνους αναπαραγωγής. Οι περισσότερες από αυτές είναι καλά μελετημένες και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά (φαρμακευτική αγωγή, δίαιτα, κτλ). Επιπλέον, στην πλειοψηφία τους είναι προσωρινές, ήπιες και σπάνια σοβαρές.

Ξεκινούν συνήθως από τη δεύτερη ή τρίτη εβδομάδα της θεραπείας και διαρκούν έως και περίπου ένα μήνα μετά την ολοκλήρωσή της. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία μαστού θα παρατηρήσουν μία ερυθρότητα στο δέρμα τους στην περιοχή της θεραπείας  ανάλογη με αυτή που προκαλεί η έκθεση στον ήλιο, ενώ οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία στην περιοχή της κεφαλής ίσως παρατηρήσουν δυσκολία στην κατάποση.

Η πιο συχνή παρενέργεια που αναφέρεται είναι η ατονία. Ο βαθμός εμφάνισής της σχετίζεται με την περιοχή που υποβάλλεται σε θεραπεία καθώς και από το αν ο ασθενής υποβάλλεται ταυτόχρονα και σε χημειοθεραπεία.

 Ορισμένες πάλι παρενέργειες μπορεί να εμφανιστούν πολύ μετά το πέρας της θεραπείας (απώτερες παρενέργειες – Long term side effects). Είναι συνήθως μόνιμες και η σοβαρότητά τους εξαρτάται από την περιοχή του σώματος που υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία και τη συνολική δόση της χορηγημένης ακτινοβολίας. Η πιθανότητα εμφάνισης των μακροπρόθεσμων παρενεργειών εξαρτάται από τον τύπο, το μέγεθος και τη θέση του όγκου σε σχέση με του περιβάλλοντες υγιείς ιστούς. Όμως με τις σύγχρονες τεχνικές και τον προσεκτικό σχεδιασμό της θεραπείας έχουν πλέον καταστεί σπάνιες.

Οι παρενέργειες που προκαλεί η ακτινοβολία διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Η γενική κατάσταση της υγείας ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει το τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός αντιδρά στην ακτινοβολία. Πολλοί ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία δεν εμφανίζουν καθόλου παρενέργειες. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ενημερώνετε τον ιατρό σας για την εμφάνιση παρενεργειών. Υπάρχει περίπτωση ανάλογα με τη σοβαρότητα της παρενέργειας να διακοπεί η θεραπεία ή να αλλάξει ο σχεδιασμός της.

Προτού ξεκινήσετε την ακτινοθεραπεία σας συζητήστε με τον ιατρό σας για οποιασδήποτε πιθανή παρενέργεια. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα ζητηθεί από τον ιατρό σας μια σειρά από εξετάσεις (πχ γενική αίματος) προκειμένου να διαπιστώσει την γενική κατάσταση της υγείας σας.

Η γνώση για τις παρενέργειες μπορεί να σας βοηθήσει για να προετοιμαστείτε και να διαχειριστείτε οποιαδήποτε προβλήματα.

Στην πλειοψηφία τους οι ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν να πραγματοποιούν τις καθημερινές τους δραστηριότητες παρόλα αυτά θα πρέπει να γίνεται εξοικονόμηση δυνάμεων για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της θεραπείας. Ο θεράπον ιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει φαρμακευτική αγωγή ή να καθορίσει συγκεκριμένο διαιτολόγιο.

Παρενέργειες Ακτινοθεραπείας

Η επίδραση της ακτινοβολίας στα υγιή κύτταρα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση των παρενεργειών της ακτινοθεραπείας. Μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας.

Η ακτινοβολία όταν χορηγείται σε υψηλές δόσεις προκαλεί την καταστροφή ή δυσλειτουργία και την αναστολή της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων διαφόρων ιστών του ανθρώπινου σώματος.

Σε αντίθεση με τα νεοπλασματικά κύτταρα, τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα ανακάμπτουν μέσω βιολογικών μηχανισμών αρκετά γρήγορα.

Λόγω της φύσης της ακτινοθεραπείας, που είναι μία τοπική θεραπεία, η εμφάνιση και το είδος των παρενεργειών εξαρτάται άμεσα από την περιοχή της ακτινοβόλησης. Οι πρώιμες παρενέργειες σχετίζονται με την επίδραση της ακτινοβολίας σε φυσιολογικά κύτταρα ιστών που διαθέτουν γρήγορους χρόνους αναπαραγωγής. Οι περισσότερες από αυτές είναι καλά μελετημένες και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά (φαρμακευτική αγωγή, δίαιτα, κτλ). Επιπλέον, στην πλειοψηφία τους είναι προσωρινές, ήπιες και σπάνια σοβαρές.

Ξεκινούν συνήθως από τη δεύτερη ή τρίτη εβδομάδα της θεραπείας και διαρκούν έως και περίπου ένα μήνα μετά την ολοκλήρωσή της. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία μαστού θα παρατηρήσουν μία ερυθρότητα στο δέρμα τους στην περιοχή της θεραπείας  ανάλογη με αυτή που προκαλεί η έκθεση στον ήλιο, ενώ οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία στην περιοχή της κεφαλής ίσως παρατηρήσουν δυσκολία στην κατάποση.

Η πιο συχνή παρενέργεια που αναφέρεται είναι η ατονία. Ο βαθμός εμφάνισής της σχετίζεται με την περιοχή που υποβάλλεται σε θεραπεία καθώς και από το αν ο ασθενής υποβάλλεται ταυτόχρονα και σε χημειοθεραπεία.

Ορισμένες πάλι παρενέργειες μπορεί να εμφανιστούν πολύ μετά το πέρας της θεραπείας (απώτερες παρενέργειες – Long term side effects). Είναι συνήθως μόνιμες και η σοβαρότητά τους εξαρτάται από την περιοχή του σώματος που υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία και τη συνολική δόση της χορηγημένης ακτινοβολίας. Η πιθανότητα εμφάνισης των μακροπρόθεσμων παρενεργειών εξαρτάται από τον τύπο, το μέγεθος και τη θέση του όγκου σε σχέση με του περιβάλλοντες υγιείς ιστούς. Όμως με τις σύγχρονες τεχνικές και τον προσεκτικό σχεδιασμό της θεραπείας έχουν πλέον καταστεί σπάνιες.

Οι παρενέργειες που προκαλεί η ακτινοβολία διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Η γενική κατάσταση της υγείας ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει το τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός αντιδρά στην ακτινοβολία. Πολλοί ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία δεν εμφανίζουν καθόλου παρενέργειες. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ενημερώνετε τον ιατρό σας για την εμφάνιση παρενεργειών. Υπάρχει περίπτωση ανάλογα με τη σοβαρότητα της παρενέργειας να διακοπεί η θεραπεία ή να αλλάξει ο σχεδιασμός της.

Προτού ξεκινήσετε την ακτινοθεραπεία σας συζητήστε με τον ιατρό σας για οποιασδήποτε πιθανή παρενέργεια. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα ζητηθεί από τον ιατρό σας μια σειρά από εξετάσεις (πχ γενική αίματος) προκειμένου να διαπιστώσει την γενική κατάσταση της υγείας σας.

Η γνώση για τις παρενέργειες μπορεί να σας βοηθήσει για να προετοιμαστείτε και να διαχειριστείτε οποιαδήποτε προβλήματα.

Στην πλειοψηφία τους οι ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν να πραγματοποιούν τις καθημερινές τους δραστηριότητες παρόλα αυτά θα πρέπει να γίνεται εξοικονόμηση δυνάμεων για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της θεραπείας. Ο θεράπον ιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει φαρμακευτική αγωγή ή να καθορίσει συγκεκριμένο διαιτολόγιο.